«Beraz, egiaren bilatzailea ez da antzinakoen idazkiak aztertzen dituena eta, bere berezko jarrerari jarraikiz, haiengan konfiantza jartzen duena, baizik eta haiengan duen fedea eta haiengandik jaso duena zalantzan jartzen dituena; egiaren bilatzailea, era guztietako akatsez eta gabeziaz beterik dagoen gizaki baten esanetara jarri ordez, argudioen eta frogapenen mende jartzen da. Zientzialarien idazkiak ikertzen dituen gizonaren betebeharra da, bere helburua egia ezagutzea bada, irakurtzen duen guztiaren etsai bihurtzea eta alde guztietatik erasotzea. Halaber, bere buruaz ere susmatu behar du, bere azterketa kritikoa egitean aurreiritzian edo induljentzian ez erortzeko.”
Alhazen (Optika-liburuaren ingelesezko itzulpenetik)
Historian, arazoak aztertzeko modu gero eta zorrotzagoei esker egin dugu aurrera, eta hori aztertzea metodo zientifikoak zer diren ulertzeko modu bat da. Pertsona aipagarri guztien artean, Alhazen aukeratu dugu, ez optikaren arloan egin zituen ikerketa ezagunengatik (kamera iluna asmatu zuen!), baizik eta metodo zientifikoa ezagutzen dugun moduan erabiltzen aitzindarietako bat izan zelako.
Irakeko zientzialari bat izan zen. «Optikaren aitatzat» hartzen da, lente, ispilu, islapen eta errefrakzioarekin egindako lan eta esperimentuengatik. Argi natural guztia eguzkitik datorrela, zuzen bidaiatzen duela eta gure begietara iristean irudiak sortzen dituela frogatu zuen, eta optikari buruzko 7 liburuko tratatua argitaratu zuen. Gainera, kamera estenopeikoa asmatu zuen, argazki-kameraren jatorria, alegia.
Asmakizun oso garrantzitsua denez eta metodo zientifikoa nola erabiltzen hasi zen argitzeko balio duenez, kamera estenopeikoa (kamera iluna) zertan datzan azalduko dugu xehetasunez.
Ikusi zen, kasualitatez, argia hormako zulo txiki batetik sartzen zenean hormetan kanpoko irudien irudi alderantzikatuak agertzen zirela. Aristotelesek eta Euklidesek modu naturalean gertatzen ziren kamera ilunei buruz idatzi zuten. Antzinako greziar batzuek, hala nola Platonek eta beste pentsalari batzuek, Ptolomeok eta Galenok, besteak beste, teoria oker bat babesten zuten, gizakiak bere begiek igortzen eta objektuak argitzen zituzten partikula-izpiei esker ikus zezakeela, alegia. Eta horregatik, ezin izan zen ulertu irudi-proiekzio horrek nola funtzionatzen zuen.
Bitxikeria gisa, dagoeneko baztertutako teoria hau, “igorpenaren teoria” deritzona, oraindik jende askok sinesten du. (Oharra: Fisika modernoak baieztatu duenez, argia argi-iturri batetik (eguzkitik, esaterako) datozen fotoiek transmititzen dute fisikoki.
Iturri horrek objektu ikusgarriak argitzen ditu, eta detektagailu batek atzeman ditzake, giza begi batek edo argazki-kamera batek, esaterako.)
Igorpenaren teoria baztertzeko prozesua honelakoa izan zen, gutxi gorabehera:
Alhazen giltzapetuta zegoen (edo hori esaten da, urte luzez “autorrekluituta” egon zela, ero itxurak egiten, Nilo ibaian presa bat eraikitzea bideragarria ez zela esateagatik sultanaren haserrea saihesteko) eta pertsianetako zulo batetik argia ateratzean sortzen ziren irudiak ikusi zituen.
Zuloa zenbat eta txikiagoa izan, orduan eta garbiago bihurtzen zen irudia. Metodo zientifikoa erabiliz egin zuen hori, hau da, baldintza esperimentalak modu konstantean eta uniformean aldatuz esperimentuetan. Igorpenaren teoria baztertu zuen, begitik irten beharrean, argia begira sartzen zela frogatuz.
Beraz, gure metodo zientifikoaren oso antzekoa garatu zuen:
- Arazo esplizitu bat planteatzea, behaketan eta esperimentazioan oinarritua.
- Hipotesi bat esperimentazioaren bidez probatzea edo kritikatzea.
- Datuak interpretatzea eta ondorio batera iristea, matematikak erabiliz.
- Aurkikuntzak argitaratzea.
Alhazenek ulertu zuen esperimentazioa eta neurketa kontrolatuak eta sistematikoak funtsezkoak zirela ezagutza berriak aurkitzeko, lehendik zegoen ezagutzan oinarrituta. Lehenengoa izan zen, kamera iluna asmatu zuenean, baldintza esperimentalak etengabe eta uniformeki aldatzeko metodoaren erabilera sistematikoa egiten, ordura arte, fenomeno fisikoen azterketa noizbehinkako esperimentuen jarduera abstraktua izan baitzen. Konturatu zen zentzumenak akatsaren aldekoak zirela, eta egiaztapen-, proba- eta esperimentazio-metodoak asmatu zituen hautematen zituen fenomeno naturalen egia aurkitzeko.
Era berean, zientzia azken egiaren bilaketa dela uste zuen, ez azken egia bera, eta helburu hori lortzeko modu bakarretako bat eszeptizismoaren bidez eta guztia zalantzan jarriz zela.
JARDUERA- BIDEO INTERAKTIBOA