Semmelweis
SEMMELWEISS KASUA, METODO HIPOTETIKO-DEDUKTIBOA ULERTZEKO ADIBIDEA
Erraza da honen aplikazio praktiko bat ikustea Ignaz Semmelweisen istorioan. Hungariako mediku horrek ikusi zuen emakumeen heriotza-tasan aldeak zeudela bi pabiloiren artean, eta estrategia gisa, kausa posibleei buruzko hipotesiak formulatzea erabaki zuen, eta baldintzak aldatzea, baztertu ahal izateko. Prozesua labur azaltzen da bideo honetan:
Eredu edo metodo hipotetiko-deduktiboa metodo zientifikoa deskribatzeko modu bat da. Hipotesia formulatzen da eta ikertzaileak hura faltsua dela frogatzen saiatu behar du, datu behagarriak erabiliz. Hipotesia faltsua dela egiaztatzea lortzen badu, beste hipotesi batekin gauza bera egingo du. Ondorio batera iritsi arte jarraitu beharko du horrela.
Zer da «faltsugarria» izatea? Faltsutasuna edo errefusagarritasuna teoria edo hipotesi bat kontraesanean jartzen duten froga potentzialen mende jartzeko gaitasuna da. Hau eta errepikatzeko gaitasuna metodo zientifikoaren bi zutabe nagusiak dira.
Hipotesiaren iragarpenen aurkakoa den emaitzak batek hipotesia baztertzeko balio du; hipotesiari aurka egiten ez dion emaitzak batek, aldiz, teoria ez baztertzeko.
Metodo honetan, hipotesi bat ezeztatzen duen zerbait aurkitzean, hasierako baldintzak berriro aztertu behar dira hipotesi horren edo bestelako hipotesi baten aldaketa formulatu ahal izateko. Horrela, prozesu honek algoritmo egitura bat du.
Hemen, Semmelweissek heriotza-tasaren aldea azal dezaketen bi pabiloien arteko aldeak behatzen ditu.
Hau da lehen kasuan jarraitzen duen algoritmoa:
1. Hipotesia formulatu: Emakumeek erditzean duten posizioa desberdina da 1. eta 2. pabiloietan, eta horrek eragiten du heriotzen ehunekoen arteko aldea.:
2. Pausoko hipotesia egia bada (edo behintzat, ez faltsua) medikuen pabiloian posizioa aldatzean, heriotza-tasak behera egingo du.
3. Esperimentua. Ez du funtzionatu, 2. pausoko iragarpenak ez dira bete, beraz, 1. pausora bueltatuko gara, hipotesi berri bat formulatuz.
Metodo honekin ezin da inoiz egia erabat frogatu, «faltsutu» besterik ezin da egin; baina egia izateko probabilitate handia duen ezagutza lortzen laguntzen digu. Hona hemen Einsteinen aipu bat: Esperimentazio kopuru handi batek ere ezin dit arrazoia eman; esperimentu bakar batek, aldiz, oker nagoela froga dezake.
Testuinguruaren garrantzia
Istorioak ez dira inoiz ondo ulertzen testuingurua ezagutu gabe. Ikasteko eta nork bere aldetik kultura zientifikoa barneratzeko gaitasuna duten herritarrak lortzeko, historian zehar erabakiak hartzeko arrazoiak asmatzea eta akatsak ulertzea oso garrantzitsua da. Horretarako, ezinbestekoa da gertaeren testuinguru historikoari erreparatzea. Ezin gara historiaren bitxikeriekin bakarrik geratu: «mediku harroputzek huts egin zuten» pentsatu eta hori nola gerta zitekeen ulertu gabe.
SEMMELWEISEN ISTORIOA ULERTZEKO TESTUINGURUA
Gaur egun, gaixotasun askorentzat onartzen da gaixotasunen germenen teoria. Patogeno edo germen mikroorganismoek gaixotasunak eragin ditzakete. Organismo txiki horiek, txikiegiak tresnarik gabe ikusteko, gizakiak eta beste animalia batzuk inbaditzen dituzte. Germen hitzak ez die soilik bakterioei egiten erreferentzia, baizik eta edozein mikroorganismo motari, hala nola protistak edo onddoak, gaixotasunak sor ditzaketen patogeno ez-biziak (birusak, prioiak edo biroideak).
Germenen teoriaren oinarrizko formak, Fracastorok proposatu zituen 1546an, eta Von Plenzek zabaldu zituen 1762an, baina haien ikuspuntuak Europan mespretxatuak izan ziren. Galenoren miasma-ren teoriak nagusi izaten jarraitu zuen zientzialari eta medikuen artean.
Eta zein zen teoria nagusia Semmelweisen garaian?
Semmelweisen behaketak garai hartako iritzi zientifiko eta medikoekin gatazkan sartu ziren, gorputzaren oinarrizko lau humoreen desorekaren ideiak gaixotasunen teorian eragin handia baitzuen. Teoria horri diskrasia esaten zaio eta haren tratamendu nagusia odolusteak ziren. Garai hartako testu medikoak miasmaren teoria gainditzen saiatzen ziren.
Azpimarratzen zuten gaixotasun kasu bakoitza bakarra zela, desoreka pertsonal baten ondorioz gertatua, eta lanbide medikoaren zailtasun nagusia paziente bakoitzaren egoera bakarra, kasuz kasu, zehaztasunez ezartzea zen.
Orain uler dezakegu mediku elkartearen haserrea Semmelweisek bere teoria aurkeztu zuenean. Berriro miasmaren teoriari buruz ari zela pentsatu zuten, eta ez zioten ondo azaltzeko aukerarik eman